ژورنال کلاب نمونه ای موفق از جلسات هم افزایی و انجام پروژه های گروهی

ژورنال کلاب نمونه ای موفق از جلسات هم افزایی و انجام پروژه های گروهی

رییس بنیاد نخبگان استان بوشهر در یادداشتی آورده است: گردش اطلاعات از طریق تبادل‌نظر با افراد پیشرو و اساتید به تدریج فضای ابهام پژوهش را شفاف می­‌سازد و دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی را به عنوان سرمایه­‌های انسانی پژوهشگر و توسعه‌دهنده فناوری در دانشگاه و جامعه صنعتی تربیت می­‌کند.

تقریباً همۀ دانشجویانی که پس از اخذ مدرک کارشناسی به‌طور مستقیم، دوره تحصیلات‌تکمیلی خود را شروع می­‌کنند از همان ابتدا ابهام‌­های زیادی در خصوص انتخاب موضوع پایان ­نامه، جستجوی منابع علمی، نحوه مرور مطالعات پیشین، چگونگی نوشتن پیشنهادیه (پروپوزال) پژوهشی، یافتن اهداف و سؤالات تحقیق، روش‌کار و  … دارند.

ریشۀ اصلی این مسأله به سیستم آموزشی رایج در آموزش‌وپرورش و آموزش‌عالی کشور برمی­گردد، به نحوی که دانشجو تا پیش از رسیدن به دوره تحصیلات‌تکمیلی، حداقل ۱۶ سال را در سیستم کاملاً آموزش‌محور گذرانده و تقریباً فاقد هرگونه مهارت در پژوهش، شناخت و تمرین روش علمی، جستجوی منابع، اصول و قواعد کار تیمی و شیوۀ نگارش است که همه از الزامات کار پژوهشی به شمار می­رود. علاوه بر این، اغلب دانشجویان (به جز کسانی که از قبل فرصت حضور در یک تیم تحقیقاتی را داشتند) تا پیش از رسیدن به مقطع کارشناسی‌ارشد در نوشتن یک متن فنی (مقاله، پیشنهادیه، پایان‌نامه، گزارش فنی و …) تجربه حرفه­ ای ندارند. این موارد در کنار مسائل بسیار مهمی همچون لزوم شناخت و رعایت ضوابط اخلاقی در نوشتارهای فنی، کسب مهارت در ارائه یافته­ های علمی و فنی و مهارت­هایی نظیر مرجع‌نویسی، انگیزه­ای برای تشکیل ژورنال کلاب در دانشکده مهندسی نفت، گاز و پتروشیمی دانشگاه خلیج فارس به وجود آورد. این جلسات از سال ۱۳۹۱ به صورت هفتگی و هر هفته به مدت ۱-۲ ساعت در دانشکده مهندسی نفت، گاز و پتروشیمی دانشگاه خلیج فارس برگزار می‌شود.

ایده این برنامه از تجربه موفق ژورنال کلاب پژوهشکده زیست‌پزشکی دریایی خلیج‌فارس (به ریاست پروفسور ایرج نبی پور؛ برگزیده جایزه علامه طباطبایی و پژوهشگر برجسته حوزه علوم‌پزشکی و زیست‌پزشکی دریایی خلیج فارس) در دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر گرفته شد که هر هفته به طور منظم با حضور پزشکان پژوهشگر و دانشجویان دکتری در محل پژوهشکده برگزار می‌­شود.

اجرای جلسات ژورنال کلاب به صورت بحث آزاد فرصتی برای دانشجویان تازه وارد فراهم آورده تا از نزدیک و در یک فضای جمعی نظاره­ گر ارائه تجربه اساتید پژوهشگر و دانشجویان کارشناسی‌ارشد و دکتری پیشرو باشند. اصالت‌بخشی به تولید علم، ضرورت فراگیری روش علمی در پرداختن به پژوهش، تمرین کارگروهی در پژوهش، تغییر نگرش به مقاله از هدف به محصول پژوهش، دوری از دستپاچگی و شتابزدگی در نوشتن و ارسال یافته­‌های علمی به مجلات و رویدادها، پایبندی به ارائه کارهای اصیل، مدیریت منابع علمی (از طریق معرفی نرم ­افزارهایی همچون Mendeley)، تجزیه و تحلیل کیفیت مقالات علمی چاپ شده در مجلات علمی (از طریق شناسه‌های نظیر ضریب تاثیر-IF، اندیس اچ و معرفی چارک­های ۱-۴ بررسی سایت­هایی نظیر Scimagojr)، آشنایی با تکنیک­های استفاده از واژه­ پرداز ورد، آشنایی با نرم ­افزارهای مرجع‌نویسی مانند اندنوت، آشنایی با نرم ­افزارهای آماری مانند مینی‌تب و طراحی آزمایش ، طرح مسایل پایه ­ای و تبیین مفاهیم نوین همچون اقتصاد دانش‌بنیان پاره ­ای از فعالیت­های ژورنال کلاب است که با مشارکت اساتید و دانشجویان به بحث و تبادل نظر گذاشته می­‌شود.

هر جلسه با ارائه یک موضوع توسط یک سخنران شروع می­‌شود. موضوع ارائه و ارائه دهنده از طریق رایانامه به اطلاع افراد می­رسد. روند مقالات چاپ شده مربوط به یک حوزه خاص علمی در تعدادی از مجلات معتبر (غالباً ISI) توسط یکی از حاضرین شروع می­شود و عنوان و چکیده مقالات مورد تجزیه و تحلیل قرار می­گیرد. مخاطبین استحضار دارند که بررسی مقالات به روز چاپ شده در مجلات علمی یکی از راه­های مهم شناسایی مسائل علمی قابل پژوهش در حوزه تخصصی است که در صورت تأمل و غربالگری می­‌توان موضوعات بومی مهم را از دل آنها استخراج کرد و برای روش­ شناسی، کاربردهای صنعتی، … مورد تجزیه و تحلیل بیشتر قرار داد. در برخی جلسات، ساختار پیشنهادیه (پروپوزال) یکی از دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی پیشرو مورد تجزیه و تحلیل اساسی قرار می­ گیرد و به بحث گذاشته می ­شود.

تبادل نظر با دانشجویان دکتری دانشگاه ­های خارج از کشور یکی دیگر از فعالیت­ های ژورنال کلاب است که در سال­های قبل با حضور دانشجویان دکتری و اساتید دانشگاه­ های مطرح از جمله هریوت وات اسکاتلند و کلگری کانادا انجام گرفت. به علاوه، اساتید و پژوهشگرانی از دانشکده ­های دیگر دانشگاه و سایر دانشگاه­های کشور مهمان برخی جلسات ژورنال کلاب بوده و دانش و تجربیات خود را با دانشجویان و اساتید این کلاب به اشتراک می‌گذارند.

تمرین روش علمی با یافتن و پرداختن به بیان مسأله، پرسش­ های کلیدی پژوهش، شناخت اهداف پژوهش (که مؤلفه­ های کلیدی تدوین یک پیشنهادیه حرفه ­ای است) از طریق معرفی تجربه­ های عینی توسط دانشجویان پیشرو و همچنین بررسی مقالات ساده و جذاب (نظیر مقاله معروف دبستانی در انگلستان که نویسندگان آن معلم و مجموعه ۲۹ دانش‌آموز کلاس هستند) انجام می­پذیرد. به علاوه، با شناختی که مجموعۀ اعضا از مسأله­ های صنعتی و فناوری بومی مبتلابه صنایع کشور دارند، بر بومی ­سازی پژوهش و تمرکز بر تعریف و حل مسأله‌­های صنایع ایرانی، درک صحیح یکپارچگی مسأله­ های مهندسی، ارائه طرح­ های نوآور و توسعه فناوری با هدف تجاری‌سازی و توسعۀ فناوری مبتنی بر دانش مهندسی شیمی و نفت تأکید می­شود.

نکته مهم این جلسات، حضور همزمان دانشجویان مهندسی شیمی و مهندسی نفت و بحث و تبادل‌نظر میان آنان است. این تعامل به شناخت طرفین از حوزه­های مختلف می ­انجامد. به‌علاوه، با معرفی حوزه­ های میان‌رشته­ای مهندسی شیمی و مهندسی نفت، فرصتی کم‌نظیر و مهم در هم ­افزایی این دو شاخۀ مهم مهندسی و تعریف موضوعات میان­ رشته ­ای فراهم می ­آید. فضای بحث و گفت‌وگو در این جلسات آزاد است، لیکن دانشجویانی که درس سمینار خود را در نیمسال تحصیلی اخذ کرده ­اند یا در حال انجام پایان ­نامه‌اند، مکلف به حضور در این جلسات و مشارکت در بحث­ها و ارائه سمینار خود در ژورنال کلاب هستند. در مقاطعی نیز دانشجویانی از سایر رشته­ ها و دانشکده­ ها در ژورنال کلاب حاضر و از مطالب ارائه شده بهره­ مند می­ شوند.

نگارنده بر این باور است که طرح مباحث کلان علمی و فناوری در محیط‌های غیررسمی مانند ژورنال کلاب تأثیر ماندگاری بر شرکت‌کنندگان دارد. گردش اطلاعات از طریق تبادل‌نظر با افراد پیشرو و اساتید به تدریج فضای ابهام پژوهش را شفاف می­سازد و دانشجویان تحصیلات‌تکمیلی را به عنوان سرمایه­ های انسانی پژوهشگر و توسعه‌دهنده فناوری در دانشگاه و جامعه صنعتی تربیت می­کند. در همین جلسات دانشجویان با سبد دستاوردهای علمی و فناوری یکدیگر (شامل مقالات علمی پذیرش/چاپ شده، اختراعات ثبت شده، طرح­ های نوآوری، همکاری­ های صنعتی) و با بحث و گفت ­وگو در خصوص شیوه­ های موفقیت، راه­های دست­یابی به این فرصت ها و دستاوردها را بیش از همیشه در دسترس می­ بینند.

لینک خبر

منبع: بنیاد ملی نخبگان

اخبار مرتبط : 

چگونه آموزش دهیم ؟ آنچه یک استاد باید بداند

چگونه از استاد راهنما بازخورد بگیرید ؟ آنچه یک دانشجو باید بداند

انتظارها از دانشجوی کارشناسی ارشد