رشته بیوتکنولوژی – گروه زیست شناسی دانشگاه شاهد پایه گذار مقطع کارشناسی تا دکتری

رشته بیوتکنولوژی – گروه زیست شناسی دانشگاه شاهد پایه گذار مقطع کارشناسی تا دکتری

دانشگاه شاهد بهترین جایگاه را در زیست شناسی دارد و اخیرا به عنوان گروه ممتاز کشوری شناخته شده است / پایه گذار رشته بیوتکنولوژی از مقطع کارشناسی تا دکتری در کشور، گروه زیست شناسی دانشگاه شاهد بوده است.

دکتر ایرج رسولی متولد سال ۱۳۳۹ در اهر است. ایشان بعد از دریافت مدرک دیپلم در ایران، برای ادامه تحصیل به هند سفر کرده و مدرک کارشناسی خود را از دانشگاه شیواجی هند و مدرک کارشناسی ارشد و دکتری خود را از دانشگاه بمبئی دریافت نموده است. از دستاوردهای دکتر رسولی می توان به ۱۲۸ مقاله پژوهشی و تالیف ۶ کتاب، اشاره کرد. ایشان اکنون رئیس دانشکده علوم پایه دانشگاه شاهد می باشند.

خانم شهرابی، خبرنگار «روابط عمومی» دانشگاه؛ با آقای دکتر رسولی استاد نمونه کشوری، در رشته ی زیست شناسی دانشگاه شاهد به گفت و گو نشستند.

متن گفت و گو بدین شرح می باشد: 

• شما در سال ۹۲ به عنوان استاد نمونه کشوری انتخاب شدید. شاخص ها و ویژگی های یک استاد نمونه چیست؟ 

شاخص های استاد نمونه را وزارت علوم مشخص کرده است. اساتید در چهار بعد فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و اجرایی باید فعالیت داشته باشند. کار اجرایی خیلی مد نظر نیست چون ممکن است کسی علاقه ای نداشته باشد اما در شاخص های فرهنگی، پژوهشی و آموزشی باید دارای امتیازات بیشتری نسبت به سایر همکارانشان باشند. وزارت علوم برای این شاخص ها یک کف امتیازی در نظر گرفته است. فردی که استاد نمونه میشود بدین معنا نیست که او برتر است و کسی بالاتر از او نیست چون ممکن است کسی در این گزینش شرکت نکرده باشد و اینکه شما میگویید من استاد نمونه شدم، من خودم را نمونه نمی بینم چون نمونه های زیادی را می شناسم.

• چرا به سمت حوزه زیست شناسی تمایل پیدا کردید؟ 

این بستگی به علاقه ذاتی فرد دارد. من شخصا به کارهای فنی علاقه دارم. اما وقتی موضوع علم پیش می آید تمایلم به علوم زیستی بیشتر میشود زیرا علم زیست شناسی را به عبارتی، خداشناسی می پندارم. هر چه ما در در دنیای علم پیش تر می رویم، می بینیم که دنیای موجودات زنده، دنیایی نیست که مثلا یک متخصص برق یا الکترونیک بتواند آن را به اندازه ی یک زیست شناس درک کند. در واقع تفاوت بین این تخصص ها در ارتباط با حیات و جماد است.

اینجاست که ما عجز خود را به عنوان یک انسان در برابر خالق خود می بینیم. اما رفتن من به سوی این علم به این دلیل نبود که می دانستم باید خداشناس شوم، هدایت والدین و مربیان موثر بود و از کودکی نیز فقط این رشته مد نظرم بود که دنبال آن را گرفتم و از این بابت خدا را شاکرم.

• شاخه های علم زیست شناسی و اهداف این رشته چیست؟

علم زیست در کشور ما به ۹ شاخه تقسیم شده است و هر یک از این شاخه ها ، زیر شاخه هایی دارند .که این گرایش ها در مقطع دکتری تبدیل به رشته می شوند.

علم زیست به معنای شناخت آنچه که دارای حیات است از یک گیاه تا حیوان و انسان. در داخل هریک از علوم گیاهی و جانوری و … تقسیم بندی هایی وجود دارد.

در علوم زیستی تمام رشته ها از هم جدا هستند .به همین دلیل در دانشگاه ها و مراکز آموزشی علم زیست از معدود رشته هایی است که بیشترین تنوع اساتید را داراست و هر کس در حیطه تخصص خودش می تواند خدمت رسانی کند. استادی نیست که در یک رشته مشخص از زیست شناسی، ده درس دو واحدی را بتواند تدریس کند.

البته در علوم زیستی در مقطع کارشناسی یک سری دروس پایه مشترک داریم. هرکس که می خواهد رشته زیست شناسی را ادامه دهد باید این تنه مشترک را بخواند مثل سلولی و جانوری و تمایز آنها.

• آیا رشته زیست شناسی با دیگر رشته های دانشگاهی پیوند و ارتباطی دارد؟سایر رشته ها چگونه می توانند از رشته زیست شناسی بهره ببرند؟ 

این ارتباط در همه دانشگاه ها به خصوص دانشگاه شاهد که دانشگاه جامع است بیشتر احساس می شود.

دانشکده پزشکی و کشاورزی بیشتر به علوم زیستی مرتبط اند و ما از این ارتباط در حوزه آموزش و پژوهش استفاده میکنیم. ما اساتیدی داریم که از دانشکده پزشکی و کشاورزی دروس ما را تدریس می کنند و برعکس، ما هم در آن دانشکده ها دروسی را تدریس می کنیم و در حوزه پژوهش این ارتباط تخصصی تر است. من و اساتید دیگر در زمینه واکسن فعالیت میکنیم و ارتباط ما با دانشکده پزشکی بیشتر است و حتی دانشجوی مشترک هم داریم. ضمن اینکه بخشی از رشته ما که علوم گیاهی است، با دانشکده کشاورزی پیوند دارد. همچنین ارتباط با مرکز گیاهان دارویی، که ایده پایه گذاری آن توسط گروه زیست شناسی دانشگاه شاهد در سال ۸۰-۸۱ بوده است که در حال حاضر مرکزی مستقل و دارای هیئت علمی می باشد.

ما یک همکاری مختصر با دانشکده علوم انسانی در دروس فیزیولوژی رشته روانشناسی داریم.

• جایگاه علمی رشته زیست شناسی دانشگاه شاهد در جامعه علمی سایر دانشگاه ها در طی سال های اخیر چگونه بوده است؟ 

خوشبختانه دانشگاه شاهد بهترین جایگاه را در زیست شناسی دارد و اخیرا به عنوان گروه ممتاز کشوری شناخته شدیم.

قبولی دانشجویان کارشناسی دانشگاه شاهد در مقطع کارشناسی ارشد نسبت به سایر دانشگاه بیشتر است و دانشگاه ما از لحاظ زیست شناسی زبان زد دیگر دانشگاه هاست اکنون که دانشگاه ها دچار تنگناهای مالی هستند، اساتید ما تمام پژوهانه خود را در اختیار تحقیقات پایان نامه های دانشجویان گذاشته اند تا مبادا دانشجویی با کارنامه پژوهشی از اینجا خارج شود و پژوهش هایش را روی میز کاری قرار دهد و با استهزا و تحقیر مواجه شود. هرکسی که در جلسه دفاع دانشجویان ارشد و دکتری زیست شناسی ما حاضر می شود، از ته دل اقرار میکند که کار، کار بسیار سنگینی است و سنگین تر از آن مرتبه ای است که دانشجو برای آن مدرک دریافت می کند.

می توانم ادعا کنم که به ازای یک فارغ التحصیل ما در مقطع کارشناسی ارشد، دو مقاله استاندارد داریم، چیزی که در دانشگاه های دیگر این عدد در این حد وجود ندارد.

همچنین گروه فیزیک با توجه به کم بودن کادر علمی پیشرفت خوبی داشته است. افراد با انگیزه در گروه ریاضی فعالیت خوبی از خود نشان دادند. اما زیست شناسی مقوله دیگری است و ما در سطح کشوری دراین رشته ادعا داریم و در اینجا باید بگویم که پایه گذار رشته بیو تکنولوژی از مقطع کارشناسی تا دکتری در این کشور ،گروه زیست شناسی دانشگاه شاهد بوده است. ما خودمان، سر فصل این رشته را نوشتیم و به وزارت علوم پیشنهاد دادیم.

رشته بیوتکنولوژی از مقطع کارشناسی تا دکتری از نظر وزارت علوم و بهداشت رشته ی به ثبت رسیده ای است و دانشجویان زیادی از این رشته فارغ التحصیل شده اند.

• رشته زیست شناسی در ایران چه جایگاهی نسبت به پیشرفت سایر کشور ها دارد؟ 

من، شما را به آزمایشگاه دانشگاه ارجاع می دهم. ما دانشگاه جوانی هستیم و امکانات خوبی داریم اما این امکانات درحال فرسوده شدن می باشد با این شرایط، راندمان ها و بازدهی که به صورت ثبت اختراع، مقاله های سنگین و پایان نامه های وزین در می آید، با رکود مواجه نیست ولی ادامه این روند یک تهدید است.

کشور ما از نظر علوم زیستی دارای جایگاهی است که بالقوه فکر و همت آن در سطح رقابت جهانی وجود دارد. داوری مقاله های فرستاده شده از سوی ما به مجلات خارجی نشان می دهد که آن ها باور ندارند که این کار توسط ایرانی ها انجام شده باشد. مانند فردی که ظاهر نحیفی دارد و می خواهد بار سنگینی بردارد. داور های مجلات خواستار مدارک و مراحل انجام کار پژوهشی هستند. باور این کار وجود ندارد.

من می خواهم نهیبی به مسئولان کشوری بزنم، کشور ما با همه ی تنگنا های موجود ناشی از تحریم ها، سوء یا ضعف مدیریتها، … کشوری ثروتمند است. در کشور هزینه های غیر ضروری زیادی انجام میشود که اگر بخش کوچکی از آن به سمت دانشگاه ها سرازیر شود دانشگاه ها جان دوباره ای پیدا خواهند کرد و آنوقت شاهد شکوفایی دانشگاه ها خواهیم بود.

• وجود برخی مشکلات و کمبود امکانات ،تصوراتی در ذهن دانشجویان مبنی بر ادامه تحصیل در خارج از کشور به وجود می آورد،نظر شما در این باره چیست؟

در زمان دانشجویی بنده ادامه تحصیل در خارج از کشور نیاز بود، اما در زمان کنونی نیازی به این مسئله نیست. درحال حاضر هم از لحاظ ظرفیت دانشگاه ها و هم از نظر ظرفیت علمی کشور، بنده در رشته ای نیاز نمیبینم که دانشجویان برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند. معضلات علمی زیادی از سوی دنیا بر ما تحمیل شده و ما توانستیم به اتکای ظرفیت های داخلی آن قفل ها را باز کنیم. مثلا پیشرفت ما در انرژی هسته ای یک نمونه است.

اما بنده بر تعامل علمی بین کشورها بسیار تاکید می کنم. بنده نوعی به عنوان یک استاد دانشگاه و محقق در رشته ی خودم باید با سایر کشور ها تعامل داشته باشم.کشور و دانشگاه باید برای این تعاملات بسترسازی کنند و موجبات تعاملات بهتر را ایجاد کنند.

• فعالیت و آینده شغلی در این رشته چگونه است؟

اگر کسی خوب درس بخواند، میتواند در تخصص خودش بی نیاز از شغل های اداری و دولتی باشد. رشته زیست شناسی از جمله همین رشته هاست. از علوم گیاهی که تخصص من نیست، یک کاشت، داشت و برداشت بذر که در دنیا مسئله استراتژیک است برای شما یک شغلی است که روی پای خود بایستید. نیازی نیست که معلم یا کارشناس آزمایشگاه شوید، تا در رشته بیو تکنولوژی که اگر پایان نامه خود را طوری بردارید تا به یک محصول برسید و کافی است که علم آن محصول را بفروشید. به عقیده من اگر در همه علم ها خوب تعلیم داده شود و خوب تعلیم یافته شود، نیازی به اینکه در آینده دولت برای من کار ایجاد کند، ندارم. رشته زیست شناسی به طریق اولی دارای این پتانسیل است. از یک ماست بندی و ساخت سرکه که یک کار بیو تکنولوژی ابتدایی هست تا نانو بیوتکنولوژی و تولید داروهای آهسته رهش و واکسن ها. کافیست علمش را داشته باشید.

پس کسی که خوب درس بخواند نه تنها به کسی نیاز ندارد بلکه بقیه به وی نیازمندن و آن رزق است که به دنبال شما می آید نه اینکه شما به دنبال رزق بروید که ممکن است بدان برسید یا نه.

• هدفتان به عنوان استاد برجسته زیست شناسی چیست؟ نقطه کمال خود را کجا می دانید؟

کمال انتها ندارد. لغت کمال به معنای کامل شدن است و انسان هیچوقت کامل نمیشود چون خداوند، وجود انسان را لایتناهی قرار داده است.کمال مطلق، خداست و هیچکس بدان نمیرسد. من هیچوقت نقطه پایانی را برای خودم و همکارانم تصور نمیکنم. چون هرچه در این دریا بیشتر غوطه ور شوی، به دنیای ناشناخته بیشتری دست میابی. بر درب آزمایشگاهی در هند نوشته شده بود”میکروسکوپ الکترونی همه چیز را بزرگ می نماید همچنین جهل مرا در برابر آفریدگار” این میکروسکوپ سلول را نشان میدهد و هرچه بزرگتر میکنیم، اجزای کوچکتر آن نمایان تر می شود تا زمانیکه وارد یک دنیای دیگری می شویم. اینجاست که جهل انسان نمایان می شود.

هرچه جلوتر میرویم شاخه های علم گسترده تر میشود و متاسفانه عمر و حوصله و فیزیک بدنی ما اجازه نمیدهد تا به مفاهیم بیشتری دست یابیم. و زمانی تشنه میشویم که دیگر خیلی دیر شده است.این عجز بشری است و برای همیشه نیز خواهد بود و اگر این نباشد بشر در برابر خداوند طغیان می کند.

• استراتژی و برنامه آینده شما در حوزه فعالیت های پژوهشی و آموزشی چیست؟

چون رشته من میکروب شناسی است با یکی از همکارانم روی واکسن های طیف گسترده اختصاصی کار میکنیم. اختصاصی بدین معنا که از بین بردن یک میکروب خاص است یا جلوگیری از فعالیت یک میکروب خاص. تا با کمترین هزینه و ساده ترین راه بتوانیم مانع این میکروب خاص یا طیف میکروبی شویم. به طور خلاصه ما روی واکسن های نو ترکیب که علم جدیدی است، کار میکنیم.

• اگر شما به سال های دانشجویی خود برگردید، چه کارهای دیگری انجام می دهید؟

اگر به دوران دانشجویی برگردم دوست دارم آن وقت هایی که صرف تفریحات کردم که مقداری از آن اضافه بوده، را در کنار اساتید فرزانه خود میگذراندم. از گذشته تا به حال خلا ء های زیادی وجود داشته است که من از آن استفاده نکرده ام. مثلا دروسی که مکمل درس کارشناسی ام بوده و در آن زمان مطالعه نکردم و مجبور شدم در زمان استادی ،به آن رجوع کنم .همچنین سعی میکردم هیچ وقتی را هدر ندهم و همه سر فصل درس ها را لازم بدانم زیرا این سرفصل هارا کسانی نوشته اند که از این مسیر عبور کرده اند.و امروز پشیمان هستم از زمان هایی که در اختیار داشتم و به هدر دادم.

• توصیه شما به دانشجویان چیست؟

توصیه من به همه ی دانشجویان این است که مقطع کارشناسی را جدی بگیرید. اگراین مقطع را جدی بگیرید در کارشناسی ارشد و دکتری کمترین نیاز به مطالعه و استاد راهنما را دارید.

جناب آقای دکتر رسولی بابت وقت و حوصله ای که به خرج دادید کمال تشکر را داشته و از خداوند منان برایتان طلب سلامتی و توفیقات روزافزون می کنیم.

لینک خبر

منبع: دانشگاه شاهد