جذب متخصصان مقیم خارج از کشور

نشرشده توسط:Rightman مارس 6, 2015 درگوناگون دیدگاه‌ها برای جذب متخصصان مقیم خارج از کشور بسته هستند

مهندس علی مرتضی بیرنگ می‎گوید: ایرانی هایی که در خارج از کشور هستند، مخصوصا آنهایی که چندین سال است به کشور رفت و آمد نداشتند، نمی دانند دستاوردها و توانمندی های ما در چه وضعیتی قرار دارد. بنابراین در بحث جذب متخصصان و دانشمندان برجسته ایرانی غیرمقیم ، اصلاح تصویر ذهنی بسیار مهم است و اولویت دارد.

مهندس علی مرتضی بیرنگ پیش از این و در دورانی که به قول خودش هنوز دانشجو بوده، نایب رئیسی پارک پردیس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری را تجربه کرده و حالا یک سال است که با حکم دکتر سورنا ستاری ، رئیس بنیاد ملی نخبگان ، به عنوان مشاور امور بین الملل این بنیاد و معاون امور بین الملل معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مشغول فعالیت شده است. اگرچه هنوز خیلی زود است که بخواهیم فعالیت های این واحد را ارزیابی کنیم؛ اما خبرهایی که در خصوص راه اندازی پایگاه تخصصی جذب متخصصان و دانشمندان برجسته ایرانی غیر مقیم شنیده می‌‌شود، بهانه‌ای شد برای یک گفت و گوی مفصل با مهندس بیرنگ درباره ظرفیت متخصصان ایرانی خارج از کشور و برنامه‌های بنیاد برای استفاده از این ظرفیت ها. سوال مهممان از مشاور جوان این بود که بنیاد چه برنامه هایی برای بهره‌گیری از متخصصان غیر مقیم دارد و چطور می‌خواهد این برنامه‌ها را اجرا کند تا مبادا با گرفتن رنگ‌وبوی دولتی در سطح برنامه‌های رسانه‌ای و تبلیغاتی باقی بمانند و هرگز به ثمر ننشینند.

تقریبا هفت سال بعد از آغاز فعالیت بنیاد ملی نخبگان ، واحد بی الملل این بنیاد راه افتاد، درست است؟

بله، بخش بین الملل بنیاد از آذرماه سال گذشته راه افتاد. بنیاد ملی نخبگان در هفت سال اول تاسیسش بیشتر روی استعدادهای برتر و نخبگانی که در داخل داریم، متمرکز شده و بحث توانمندسازی استعدادهای داخلی و ارائه برخی حمایت ها به این گروه ها مطرح بود. اما سال گذشته که دکتر ستاری ریاست بنیاد ملی نخبگان را به دست گرفتند، متوجه این مساله مهم شدند که تا پیش از این در بنیاد مورد غفلت واقع شده بود و بالاخره راه اندازی بخش بین الملل بنیاد در دستور کار قرار گرفت.

البته بحث مهاجرت و حضور متخصصان یک کشور در سایر کشورهای دنیا تنها منحصر به ایران نیست و حتی در کشورهای پیشرفته دنیا هم مطرح است. به همین خاطر تقریبا اولین کار ما در دفتر امور بین الملل بنیاد این بود که نگاهی به تجربه کشورهای دیگر از جمله هند، کره جنوبی، چین، تایوان، روسیه، مالزی و… انداختیم تا ببینیم نحوه تعاملشان با نیروهای متخصص غیرمقیمشان چگونه بوده است. و اتفاقا به نتایج قابل توجهی هم درخصوص برنامه ریزی سایر کشورها برای استفاده از ظرفیت دانشمندان غیرمقیمشان رسیدیم.

به عنوان مثال تعداد متخصصان چینی و هندی در آمریکا بسیار زیاد است؛ اما هم هند و هم چین از ظرفیت این افراد در داخل کشورش استفاده می کند و لزوما هم بحث بازگشتشان مطرح نیست. چین در یک دوره زمانی محدودیت هایی ایجاد کرد تا جلوی مهاجرت دانشجویان دوره های دکتری و متخصصانش را به آمریکا بگیرد، ولی این سختگیری ها تقریبا تاثیری در رفتن متخصصان چینی نداشت. بعدها دولت چین به دنبال تغییر فضای سیاسی و اجتماعی این کشور، سیاست درهای باز را برای متخصصان در پیش گرفت و به قول دولتمردان چینی جهش تکنولوژی و علمی این کشور از زمانی شروع شد که دولت سراغ استفاده از ظرفیت متخصصان غیرمقیم رفت که عمدتا در آمریکا و در شرکتهای «هایتک» مشغول به کار بودند. در کره جنوبی هم چنین تجربه ای وجود داشت و با وجود اینکه کره کشور نسبتا کوچکی است، اما در یک دوره زمانی، بیشترین تعداد دانشجویان خارجی را در آمریکا، کره ای ها تشکیل می دادند. به همین خاطر دولت کره برنامه ای به نام «BRAIN POOL» یا همان مخزن مغزها را راه انداخت تا متخصصان غیر مقیم کره و آنهایی که سابقه حضور در حوزه R&D را داشتند، بتوانند از مشوق ها و تسهیلات دولتی استفاده کنند و به کشور بازگردند. یعنی کشوری که زمانی بحث BRAIN DRAIN در آن به شدت مطرح بود، حالا در وضعیت BRAIN GAIN یا جذب مغزها قرار دارد.

پس تجربه کاملا موفقی بوده است.

جالب است بگویم که کشور کوچکی مثل تایوان برنامه ریزی برای استفاده از ظرفیت متخصصان غیرمقیمش را از دهه ۱۹۵۰ شروع کرده و هر ۱۰ سال یک بار گزارشی را منتشر می کند که دولت چقدر در بازگرداندن این نیروهای متخصص یا استفاده از ظرفیتشان موفق عمل کرده است. یکی از مهمترین برنامه هایی که دولت تایوان توانست در این زمینه پیاده کند، راه اندازی یک پارک فناوری در دهه ۸۰ بود که باعث شد بازگشت نیروهای متخصص غیر مقیم به تایوان ۲۰ درصد رشد پیدا کند. این پارک در سال ۱۹۸۰ با سرمایه ای حدود ۷۸۰ میلیون دلار راه افتاد و هدفش هم این بود که فضایی برای توسعه شرکت های هایتک فراهم شود و همچنین فضای قابل رقابتی با پارک های علم و فناوری آمریکا به وجود بیاورد و تایوانی های خارج نشین را جذب کند. از این پارک هزار و چهارصد هکتاری در سال ۲۰۱۲ تعداد ۲۹۴۴ پتنت بین المللی ثبت شد، یا مثلا هزینه تحقیق و توسعه شرکتهای حاضر در این پارک در سال ۲۰۱۱ حدود ۱۴۸ میلیارد دلار بود؛ یعنی اینها فقط ۱۴۸ میلیارد دلار صرف تحقیق و توسعه کردند. از طرف دیگر فروش سالانه این شرکتها در سال ۲۰۱۲ حدود ۱۰۵۹ میلیارد دلار بوده. تایوانی ها در سال ۱۹۸۰ که پارک فناوریشان را راه انداختند، حدود سه میلیارد دلار فروش کردند و حالا یعنی حدود سه دهه بعد، از سه میلیارد دلار به هزار و پنجاه میلیارد دلار رسیده اند. این اعداد و ارقام به خوبی رشد اقتصادی دو رقمی تایوان را توجیه میکند. چین هم برنامه های مشابهی داشت، ازجمله برنامه صد استعداد برتر یا هزار استعداد برتر که توسط آکادمی علوم و سایر نهادهای علمی این کشور اجرا می شود تا با دادن یکسری امتیازات و… شرایط بازگشت متخصصانشان را فراهم کنند. برای یک چینی که در آمریکا زندگی میکند، تصمیم گیری برای بازگشت شاید در حد همین چرتکه انداختن است که کدام طرف می تواند پول بیشتری دربیاورد.

اما قطعا اوضاع درخصوص متخصصان ایرانی غیر مقیم کمی پیچیدهتر است.

بله، چون واقعا به نظر نمی رسد که موضوعات مالی و اینکه این طرف حقوق بیشتری می گیرند یا آن طرف، دغدغه متخصصان ایرانی باشد که خارج از کشور کار می کنند. بحث سر این است که این نیروی متخصص ببیند که وزنی دارد، می تواند تاثیری بگذارد و دیده شود و سیستم هم حداقل هایی را برایش در نظر می گیرد. ما در این یک سال، جلسات متعددی با متخصصان ایرانی در خارج از کشور و آن دسته از متخصصان که پس از چند سال به ایران برگشته بودند، برگزار کردیم و مذاکراتی هم با نهادهای داخلی داشتیم که چندین سال است دغدغه شان استفاده از ظرفیت متخصصان غیر مقیم است.

اصلا اولین بار این قضیه کی در ایران مطرح شد و اهمیت پیدا کرد؟

در وزارت امور خارجه چند دهه است که بحث ایرانی های خارج از کشور مطرح بود و برنامه هایی برایش داشتند.

با این هدف که این نیروها را برگردانند یا جلوی رفتنشان را بگیرند، یا بحث سر استفاده از ظرفیت و توانمندیهایشان است؟

همه اینها مطرح است. بالاخره از سالهای گذشته این بحثها در ایران هم مطرح بوده، مثلا در دوره ای که دکتر کمال خرازی سفیر و نماینده دائم کشورمان نزد سازمان ملل در نیویورک بودند، امکان استفاده از یکی از برنامه های سازمان ملل در این حوزه به خوبی فراهم شد. همانطور که می دانید، سازمان ملل برنامه ای برای انتقال دانش از طریق اتباع مهاجر کشورهای در حال توسعه دارد و کمک هزینه ای برای این کار به کشورهای مختلف می دهد. به عنوان مثال بودجه ای را در اختیار ایران می گذارد تا این امکان را فراهم کند که نیروهای متخصص بتوانند به طور موقت به کشور بیایند و در مدت کوتاه حضورشان مشاوره بدهند، درگیر پروژه ها شوند و… البته خود کشورها هم باید به همان اندازه منابع مالی بگذارند.

در زمان آقای دکتر خرازی این طرح در ایران خیلی موفق بود و توانستند دانشمندان برجستهای را به ایران بیاورند که حتی بعضی هایشان اینجا ماندند و حرکت های خیلی مهمی را در کشور در بحثهای هایتک شروع کردند. بررسی همه این تجربه ها دید نسبی به ما داد که چطور باید در این حوزه عمل کنیم. یکی از تجربه هایی که در سالهای گذشته در این خصوص انجام شده بود و اصلا رفتار مناسبی نبود، استفاده رسانه ای و تبلیغاتی از ایرانیان غیر مقیم بود. ما شدیدا حواسمان بود که هیچ استفاده تبلیغانی از این موضوع نشود. واقعا لزومی ندارد متخصص ایرانی که در آمریکا و اروپا زندگی میکند و موقعیت شغلی مهمی دارد، بیاید مصاحبه بکند و در اخبار مطرح شود و… این نوع تبلیغات نه به نفع ماست و نه به نفع آن متخصصان، چون بالاخره وضعیت ایران با چین، کره و خیلی از کشورهای دیگر متفاوت است. ما در حال حاضر در شرایط تحریم سختی هستیم و حساسیت زیادی روی ایرانی هایی که در خارج زندگی میکنند، وجود دارد که اگر بخواهند در زمینه فناوری های پیشرفته با ایران همکاری کنند، قطعا آن طرف دچار مشکلاتی می شود. ما هیچوقت نمی خواهیم که برای نفع مقطعی ما، این افراد متخصص آن طرف دچار دردسر و مشکل شوند. این نه با عقل سازگار است، نه با اخلاق.

چطور با این متخصصان ارتباط برقرار میکنید؟

این مساله هم بحث مهمی است. ایرانی هایی که در خارج از کشور هستند، مخصوصا آنهایی که چندین سال است به کشور رفت و آمد نداشتند، نمی دانند دستاوردها و توانمندی های ما در چه وضعیتی قرار دارد. زمانی که این افراد برای دلایلی شخصی همچون دیدن خانواده هایشان به ایران می آیند، فرصت مناسبی است تا شرایطی فراهم کنیم که در حوزه های تخصصی خودشان بروند و از پژوهشکده ها و مراکز تحقیقاتی ایران بازدید کنند. بنابراین در مرحله اول این بحث اصلاح تصویر ذهنی برایمان خیلی مهم بود و اولویت داشت.

بنیاد کی وارد عمل میشود و در این میان چه نقشی دارد؟

ما خیلی تمایل نداریم که این ارتباط مستقیما از طریق بنیاد باشد، چون هرچقدر که این رابطه ها چهره دولتی به خودشان بگیرند، سخت تر می توانیم اعتماد این افراد را جلب کنیم. برنامه ما این است که در یک فرایند طبیعی، رفت و آمد این دانشمندان و متخصصان افزایش پیدا کند و کار به دست خودشان انجام شود. متخصصان ایرانی خارج کشور در طی سالهای گذشته شبکه ها و NGO هایی را در آمریکا، کانادا و اروپا شکل داده اند که کار می تواند از طریق همین شبکه ها انجام شود.

به عنوان مثال وقتی کسی که در آمریکا استاد دانشگاه است به ایران می آید، از طریق همین شبکه برایش در دانشگاه صنعتی شریف یا تهران یا هر دانشگاه دیگری جلسه سخنرانی می گذارند و ارتباط کم کم برقرار می شود. هرچقدر بخواهیم به این ارتباط ها رنگ و بوی دولتی بدهیم، ناپایدارتر و بی کیفیت تر خواهد بود، ولی اگر کار دست خودشان باشد، با کیفیت و عرق بیشتری جلو می رود و دوام و ثباتش هم بیشتر است.

نقشی که ما داریم، حمایت از این فعالیت هاست. مثلا انجمن فارغ التحصیلان شریف هم در آمریکا و هم در کانادا ثبت شده است. فارغ التحصیلان این دانشگاه که در خارج از ایران زندگی می کنند، یک سال در میان گردهمایی دارند. اتفاقا من در گردهمایی سال ۲۰۰۲ این انجمن در تورنتو حاضر بودم. آن موقع تازه بحث تاسیس پارک فناوری پردیس مطرح شده و استارت خورده بود. ما هم پاورپوینتی درخصوص این پارک آماده کردیم و ارائه دادیم. در سال ۲۰۱۴ میلادی که گردهمایی انجمن در میلان برگزار شد و پیامی از دکتر ستاری هم در افتتاحیه اش پخش شد، در یکی از پنل ها سخنرانی داشتم و گزارش و فیلمی هم از این پارک پخش شد. جالب است بدانید که خیلی از این متخصص های ایرانی غیر مقیم می گفتند که اصلا اولین بار است اسم این پارک به گوششان میخورد! منظورم این است که وقتی کسی در خارج از ایران زندگی میکند، خیلی از ارتباطاتش قطع می شود، طوری که حتی اسمی از پارک فناوری پردیس که بزرگترین پارک فناوری و پارک پیشرو در کشور است و بیشترین سرمایه گذاری هایش را هم بخش خصوصی انجام داده، نشنیده اند.

قضیه جلسهای که بهتازگی با گروهی از متخصصان ایرانی غیر مقیم در ایران داشتید، چه بود؟

در ابتدای سال نو میلادی تعداد قابل توجهی از استادان ایرانی دانشگاه های آمریکا و کانادا و تعدادی هم از اروپا به خاطر تعطیلات ژانویه به ایران آمده بودند تا از اقوام و پدر و مادرشان دیدار کنند. اکثرشان هم جوان بودند، بعضی هایشان از هم دوره ای های خود من در دانشگاه بودند. ما هم از این فرصت استفاده کردیم و شرایطی فراهم شد که در جلسه ای حدودا سه ساعته با حضور دکتر ستاری و این متخصصان به بحث و تبادل نظر بپردازیم. حدود ۴۸ متخصص در این جلسه حضور داشتند و هم نظراتشان را مطرح کردند و هم پیشنهادهایی در مورد فعالیت بنیاد و معاونت علمی ریاست جمهوری با دکتر ستاری در میان گذاشتند. بعد هم برنامه بازدیدی از پارک فناوری پردیس برایشان گذاشتیم. اتفاقا همین ها هستند که می توانند بگویند پردیس خوب است یا بد، یا چه ایرادهایی دارد. واقعا جلسه فوق العاده ای بود و عده ای هم برای همکاری با ما اعلام آمادگی کردند. البته جلسه ای هم با دکتر طیب نیا و دکتر واعظی و معاون هایشان در وزارت اقتصاد و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات برایشان گذاشتیم. تجربه و حرفه ای این بچه ها واقعا برای ما ذی قیمت است؛ مثلا کارشناسی اش را در شریف گرفته و بعد در دانشگاهی مثل استنفورد ادامه تحصیل داده و در حوزه خودش واقعا آدم برجسته ای است. از نظرات و مشورت با این افراد میتوانیم خیلی استفاده کنیم.

توجهی که شما به این متخصصان نشان میدهید، متخصصان داخلی را دل زده نمیکند؟

اتفاقا این ایرادی است که بعضیها به ما می گیرند؛ ولی میخواهم بگویم این ایرادها وارد نیست، به اضافه اینکه اگر نصف منابع بنیاد ملی نخبگان را هم برای نخبگان خارج از کشورمان بگذاریم، کار عجیب و غریبی نکرده ایم. درحالی که در واقعیت منابعی که ما به این کار اختصاص دادیم، بسیار ناچیز بوده است. البته نه اینکه بنیاد بودجه در اختیارمان نداده، من واقعا میتوانم بگویم که از دکتر ستاری چک سفید دارم و برنامه ای نبوده که پیشنهاد داده باشیم و ایشان رد کرده باشند؛ اما میخواهم بگویم اصلا بحث پول خرج کردن و منابع اختصاصی و… مطرح نیست. در طی هفت سال گذشته اتفاقا تمرکز بنیاد روی بچه های داخل کشور بوده که تازه داریم رویشان سرمایه گذاری میکنیم و باید پنج، ۱۰ یا ۱۵ سال صبر کنیم تا اینها به نقطه ای برسند که بازدهی و تأثیرگذاری داشته باشند. بیشتر ورودی های بنیاد در گروه سنی ۱۸ سال هستند و نمی توانیم توقع داشته باشیم که در این سن در سطح ملی بتوانند نقشی ایفا کنند و خیری به کشور برسانند. در صورتی که جامعه هدف ما در بخش بین الملل بنیاد بچه هایی هستند که الان به نقطه بهره وری رسیده و از جیب خودشان هم هزینه کرده اند و به خارج رفته اند. هیچکدام از این متخصصان که در آمریکا و کانادا هستند، بورسیه ایران نبودند و اتفاقا دانشگاه های خارجی پول تحصیلشان را داده اند، یا از منابع خودشان استفاده کرده اند و الان در وضعیتی هستند که میتوانند در توسعه علم و فناوری کشور تاثیرگذار باشند.

برنامهتان برای استفاده از این ظرفیتها چیست؟

مهمترین هنر ما این است که بتوانیم راه حل هایی را در این خصوص ارائه بدهیم که چطور می شود از ظرفیت این متخصص ها استفاده کرد. مثلا یک متخصص میخواهد یکی، دو ساعت از راه دور وقت بگذارد، ما باید بتوانیم آن دو ساعت را جذب کنیم. یک نفر دیگر ممکن است بخواهد در سفر سه هفته ای اش به ایران یک هفته هم برای ما وقت بگذارد. برایند اینها برای ما اهمیت زیادی دارد و اتفاقا هم مفید است، چون اگر همین فرد به ایران برگردد که همه ۳۶۵ روز سال مشغول کار نیست؛ ولی وقتی فقط یک روز یا چند ساعت وقت داریم، لب مطلب را از او میگیریم که میتواند نتیجه چند ماه یا مثلا چند سال از کار یک تیم باشد.

بحث راهاندازی پایگاه تخصصی جذب متخصصان و دانشمندان برجسته ایرانی غیرمقیم چطور شکل گرفت؟

یکی از مشکلاتی که این متخصصان موقع برگشت به ایران با آن مواجه هستند، این است که نمیدانند وقتی به اینجا برمی گردند، قرار است چه کنند و به کجا مراجعه کنند. وقتی کسی چند سال ایران نباشد، نمی داند اگر می خواهد هیات علمی شود یا در شرکتی مشغول به کار شود یا بیزینسی راه بیندازد، چه باید بکند و از کجا شروع کند. تا پیش از این هیچ پایگاه اطلاعاتی وجود نداشت که به او بگوید که در این زمینه به کجا باید مراجعه کند و اصلا روال کار را برایش روشن کند. بخش دیگر موضوع فرایند طولانی جذب اعضای هیات علمی و تایید مدرک و… است که باعث می شود این نیروهای متخصص در یک سال اول پس از بازگشتشان بیکار بمانند و همین مساله هم باعث میشود که این دوره خیلی شکننده باشد؛ چون این شخص هنوز پل های پشت سرش را خراب نکرده و ارتباط هایش را دارد. پس اگر به نتیجه نرسد، برمی گردد خارج و ۱۰ نفر دیگر را هم از آمدن به ایران پشیمان میکند. درضمن نباید فضاهای خانوادگی و… را هم نادیده بگیریم که بالاخره توقع ندارند این نیروی متخصص که در خارج از کشور در فلان دانشگاه معروف درس خوانده یا استاد بوده، حالا یک سال در کشور خودش بیکار بماند. طرح ایجاد پایگاه تخصصی جذب متخصصان و دانشمندان برجسته ایرانی غیرمقیم بر همین اساس شکل گرفت و از جاهایی هم شروع کردیم که جذابیتشان برای متخصصان ایرانی غیرمقیم زیاد باشد. درواقع این طرح برنامه ای مشابه با برنامه ۱۰۰ استعداد برتر است که در چین اجرا شد؛ البته به نظرم کاملتر و مطابق واقعیت های کشور و نیاز متخصصان ایرانی غیر مقیم. هدفمان هم این است که بتوانیم متخصصان ایرانی را که در خارج از کشور زندگی میکنند، جذب کنیم. تاکیدمان هم این است که این افراد در یکی از ۴۰۰ دانشگاه برجسته دنیا درس خوانده باشند، رزومه قوی داشته و در مجموعه های هایتک کار کرده باشند.

بیشتر در چه حوزههایی همکاریها تعریف میشود؟

در حال حاضر روی پنج یا شش حوزه از جمله علوم شناختی ، سلول های بنیادی ، ایسیتی ، مهندسی پزشکی ، رباتیک پزشکی ، بیوفیزیک و بیوشیمی تمرکز کردیم. پژوهشکده های مهمی در کشور در این حوزه ها داریم که جذابیت های خیلی زیادی دارند، مثلا پژوهشگاه رویان در بحث سلول های بنیادی اعتبار بین المللی دارد، یا علوم شناختی که تاکنون کارهای بسیار قوی و جالبی انجام داده و تعاملات بین المللی خوبی هم دارد. متخصص ایرانی که خارج از کشور زندگی می کند، نمی تواند به سرعت با این پژوهشکده ها و پژوهشگاه ها وارد همکاری شود و پروسه آغاز همکاری ممکن است طولانی شود، بنابراین معاونت علمی و بنیاد ملی نخبگان با این مراکز به عنوان پایگاههای تخصصی جذب قرارداد بسته و اعتباری برایشان در نظر گرفتیم تا در حوزه تخصصی خودشان در طول سال از میان متخصصان ایرانی خارج از کشور تعدادی را جذب کنند. کار با این سامانه خیلی ساده است و هیچ پیچیدگی خاصی ندارد و فرد طی ۱۰ دقیقه میتواند در این پایگاه ثبتنام کند و ما ظرف پنج روز بررسی می کنیم که مثلا دانشگاه این فرد مورد تایید ما هست یا صلاحیت عمومی دارد یا نه و بعد هم پرونده را به پایگاه تخصصی براساس حوزه ای که خود فرد انتخاب کرده، ارجاع می دهیم و آنها هم موظف اند ظرف ۱۵ روز نظر نهایی شان را اعلام کنند. اگر فرد در این فرایند پذیرفته شود، بنیاد حقوق یک سال او را به عنوان استادیار پایه یک به اضافه یک گرنت تحقیقاتی تامین می کند. البته پژوهشکده ها هم باید امکاناتی مثل دفتر کار، آزمایشگاه و… را در اختیار این نیروها قرار دهند. قرارداد هم یک ساله است و در این یک سال دو طرف زمان دارند تا همدیگر را ارزیابی کنند، که می خواهند یا نمی خواهند به این همکاری ادامه دهند. مدل های مختلفی هم برای این همکاری ها پیشنهاد کردیم، از جمله حمایت از دوره پسا دکتری ، دوره های فرصت مطالعاتی ، حمایت از فعالیت های فناورانه یا شرکت های دانش بنیان ، جذب اساتید مدعو و معین، برگزاری سخنرانی و کارگاههای تخصصی و…

اخبار مرتبط :

آیین نامه حمایت از متخصصان مقیم خارج از کشور

سامانه همکاری با متخصصان دانشمندان برجسته ایرانی غیرمقیم

همکاری با پژوهشگاه رویان – ویژه دانشمندان و متخصصان ایرانی غیرمقیم

لینک خبر

منبع: بنیاد ملی نخبگان